Các mô hình coaching hiệu quả trong khóa học Health Coach

Trong bối cảnh ngành Health Coaching đang phát triển mạnh mẽ và ngày càng được công nhận như một giải pháp then chốt trong quản lý sức khỏe cá nhân và cộng đồng, nhu cầu đào tạo chuyên sâu các huấn luyện viên sức khỏe (Health Coach) trở nên cấp thiết. Tuy nhiên, việc tổ chức đào tạo không chỉ dừng lại ở việc cung cấp kiến thức lý thuyết mà còn phụ thuộc phần lớn vào mô hình coaching được áp dụng. Một mô hình coaching hiệu quả không chỉ đảm bảo truyền đạt đúng nội dung mà còn giúp học viên hình thành tư duy huấn luyện bền vững, phát triển năng lực quan sát – lắng nghe – phản hồi và ra quyết định đúng đắn trong quá trình hỗ trợ khách hàng.

VIỆN HÀN LÂM Y HỌC, với vai trò đơn vị đào tạo tiên phong trong lĩnh vực Health Coaching tại Việt Nam, đặc biệt chú trọng việc xây dựng và ứng dụng các mô hình coaching hiện đại, khoa học và đã được chứng minh hiệu quả trong thực hành quốc tế. Trong bài viết này, chúng ta sẽ đi sâu vào phân tích các mô hình coaching hiệu quả, đồng thời lý giải vì sao việc lựa chọn mô hình phù hợp là yếu tố sống còn trong chất lượng khóa học Health Coach.

Mô hình coaching là hệ khung lý thuyết và thực hành được thiết kế nhằm định hướng cho quá trình tương tác giữa Health Coach và khách hàng hoặc học viên. Mỗi mô hình coaching bao gồm một chuỗi các giai đoạn, nguyên tắc và công cụ cụ thể, giúp người học hiểu cách triển khai buổi huấn luyện một cách logic, khoa học và lấy khách hàng làm trung tâm.

Trong đào tạo Health Coach, mô hình coaching không chỉ là kim chỉ nam cho thực hành sau tốt nghiệp mà còn là trụ cột định hình phương pháp sư phạm của toàn khóa học. Do đó, chất lượng của mô hình coaching được tích hợp trong chương trình sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng đầu ra của học viên và mức độ chuyên nghiệp của họ khi hành nghề.

Một mô hình coaching hiệu quả không đơn thuần là việc "dạy theo mô hình", mà cần đáp ứng đầy đủ các đặc điểm sau:

• Cấu trúc rõ ràng, dễ nhớ, dễ triển khai trong thực tế.
• Cân bằng giữa tư duy chiến lược và kỹ năng giao tiếp đồng cảm.
• Linh hoạt ứng dụng cho nhiều nhóm khách hàng với tình trạng sức khỏe, nhận thức và mục tiêu khác nhau.
• Dựa trên nền tảng bằng chứng (evidence-based) từ các nghiên cứu khoa học về thay đổi hành vi và huấn luyện sức khỏe.
• Có khả năng tích hợp với các công cụ đánh giá, thiết lập mục tiêu, theo dõi tiến trình và phản hồi kết quả.

Trong các khóa đào tạo tại VIỆN HÀN LÂM Y HỌC, mô hình GROW (viết tắt của Goal – Reality – Options – Will) được giảng dạy như một mô hình khởi đầu để học viên làm quen với quy trình tư duy coaching. Đây là một trong những mô hình được ứng dụng rộng rãi nhất trên thế giới bởi tính đơn giản, dễ nhớ nhưng lại vô cùng hiệu quả trong thực tế.

Giai đoạn "Goal" giúp xác định mục tiêu rõ ràng và cụ thể của khách hàng, đảm bảo rằng mục tiêu phải thực sự có ý nghĩa, đo lường được và mang tính truyền cảm hứng. Giai đoạn "Reality" yêu cầu coach khám phá thực trạng, hiểu bối cảnh, nguồn lực, rào cản hiện hữu của thân chủ. "Options" là lúc khai mở các khả năng, lựa chọn giải pháp thông qua việc khơi gợi trí tưởng tượng và khả năng tư duy độc lập của thân chủ. Cuối cùng, "Will" hướng tới hành động cam kết và lên kế hoạch thực thi cụ thể.

Tuy là mô hình cơ bản, GROW vẫn giữ vai trò cốt lõi trong nhiều tình huống huấn luyện thực tế. Quan trọng hơn, việc triển khai GROW thành công giúp học viên Health Coach hình thành nền móng vững chắc cho các mô hình phức tạp hơn sau này.

Mô hình CLEAR (Contracting – Listening – Exploring – Action – Review) là một trong những mô hình coaching được đánh giá rất cao tại các học viện coaching chuyên sâu ở châu Âu. VIỆN HÀN LÂM Y HỌC sử dụng CLEAR như một cầu nối nâng cao giữa lý thuyết và thực hành, đặc biệt phù hợp trong các tình huống yêu cầu sự thấu cảm, lắng nghe sâu và xử lý cảm xúc phức tạp của khách hàng.

CLEAR nhấn mạnh đến việc "Contracting" – một bước khởi đầu đặc biệt quan trọng nhằm xác lập ranh giới, sự đồng thuận và thiết lập không gian tin cậy trong mối quan hệ coach–thân chủ. Bước "Listening" và "Exploring" giúp phát huy tối đa kỹ năng quan sát và hỏi sâu, đồng thời cho phép coach đồng hành với thân chủ một cách nhân văn. "Action" hướng tới lựa chọn chiến lược can thiệp và thực hiện thay đổi, trong khi "Review" đảm bảo quy trình huấn luyện được phản hồi và cải tiến liên tục.

CLEAR không chỉ đơn thuần là công cụ huấn luyện mà còn là một lối tư duy chuyên nghiệp – đây chính là lý do mô hình này được tích hợp sâu vào các buổi mentoring và thực hành mô phỏng tại VIỆN HÀN LÂM Y HỌC.

Mô hình Transtheoretical, hay còn gọi là Mô hình Thay đổi Hành vi theo giai đoạn (Stages of Change), được phát triển bởi Prochaska & DiClemente, là một phần không thể thiếu trong đào tạo Health Coach hiện đại. Khác với các mô hình coaching thuần giao tiếp, TTM mang tính chất nghiên cứu hành vi sâu sắc và được chứng minh bằng hàng loạt nghiên cứu lâm sàng trong các lĩnh vực: cai nghiện, quản lý béo phì, tiểu đường, và cải thiện sức khỏe tâm thần.

Mô hình phân chia quá trình thay đổi hành vi thành 6 giai đoạn: Precontemplation, Contemplation, Preparation, Action, Maintenance và Relapse. Mỗi giai đoạn yêu cầu Health Coach sử dụng chiến lược can thiệp khác nhau. Ví dụ, một thân chủ đang ở giai đoạn Precontemplation (chưa nhận thức vấn đề) không thể bị "thúc ép hành động", thay vào đó cần tạo động lực và nâng cao nhận thức.

Trong chương trình đào tạo tại VIỆN HÀN LÂM Y HỌC, mô hình TTM được giảng dạy như một công cụ phân tích và phân tầng khách hàng trước khi can thiệp coaching. Từ đó, học viên có thể lựa chọn mô hình giao tiếp phù hợp với mức độ sẵn sàng thay đổi của từng thân chủ.

Một trong những bước tiến lớn trong đào tạo Health Coach tại VIỆN HÀN LÂM Y HỌC là việc tích hợp mô hình giao tiếp tạo động lực (Motivational Interviewing – MI) như một phương pháp cốt lõi để đồng hành cùng khách hàng trong trạng thái trì hoãn, lưỡng lự hoặc có nội lực yếu.

MI không chỉ là một mô hình mà còn là một triết lý: thay vì thuyết phục hay áp đặt thay đổi, coach sử dụng các nguyên tắc của MI để kích hoạt sự thay đổi từ bên trong thân chủ. Điều này đạt được thông qua các kỹ thuật như: OARS (Open questions, Affirmations, Reflective listening, Summarizing), thăm dò lưỡng lự (exploring ambivalence), và tạo ra những "change talk" giúp thân chủ cam kết hành động.

Ứng dụng MI giúp học viên Health Coach chuyển hóa mối quan hệ với khách hàng từ hướng dẫn sang đối tác. Đây là một trong những kỹ năng cao cấp, đòi hỏi thực hành lặp đi lặp lại – điều đã được chuẩn hóa trong lộ trình đào tạo tại VIỆN HÀN LÂM Y HỌC.

Tại các học viện đào tạo quốc tế như Duke Integrative Medicine, khái niệm Health Coaching toàn diện (Integrative Health Coaching) đã được chuẩn hóa thành một mô hình huấn luyện đặc biệt, dựa trên sự kết hợp giữa tâm – thân – trí – môi trường sống của con người.

Mô hình này không chỉ tập trung vào thay đổi hành vi đơn lẻ mà định hướng khách hàng thiết kế cuộc sống lành mạnh, bền vững. Coach trong mô hình này được xem như người đồng hành khai phá bản sắc sống khỏe của từng cá nhân, chứ không chỉ là chuyên gia đưa giải pháp.

Tại VIỆN HÀN LÂM Y HỌC, mô hình này được triển khai trong các chuyên đề Health Coaching nâng cao, đặc biệt dành cho những học viên muốn hành nghề độc lập hoặc làm việc tại trung tâm y học tích hợp. Việc tích hợp các yếu tố sinh học, tâm lý học tích cực, lối sống lành mạnh và y học cá thể đã tạo nên một khung coaching đa chiều, hiện đại và chuẩn quốc tế.

Một sai lầm phổ biến là chỉ học một mô hình coaching duy nhất và kỳ vọng áp dụng cho mọi thân chủ. Trên thực tế, mỗi khách hàng có mức độ sẵn sàng, niềm tin, rào cản và môi trường sống khác nhau. Do đó, đào tạo đa mô hình không chỉ là một lợi thế, mà là một tiêu chuẩn bắt buộc đối với chương trình Health Coach chuyên nghiệp.

VIỆN HÀN LÂM Y HỌC thiết kế chương trình đào tạo Health Coach theo hướng tích hợp nhiều mô hình coaching hiệu quả, phù hợp với từng giai đoạn học và trình độ của học viên. Học viên không chỉ được học cách sử dụng mô hình mà còn được đánh giá qua các buổi coaching mô phỏng, feedback theo chuẩn ICF (International Coaching Federation), từ đó đảm bảo khả năng ứng dụng thực tế sau khi ra nghề.

Mỗi mô hình coaching là một con đường tiếp cận khác nhau với sức khỏe, hành vi và con người. Sự khác biệt giữa một Health Coach chuyên nghiệp và một người chỉ biết kiến thức sức khỏe nằm ở chính khả năng lựa chọn – sử dụng – và tích hợp linh hoạt các mô hình coaching trong hành trình đồng hành cùng khách hàng.

Đào tạo Health Coach không thể tách rời yếu tố mô hình. Đó là lý do tại sao VIỆN HÀN LÂM Y HỌC không chỉ cung cấp kiến thức y học, dinh dưỡng hay tâm lý hành vi, mà đặc biệt chú trọng trang bị học viên hệ thống tư duy, kỹ năng, công cụ và chuẩn hóa mô hình coaching từ cơ bản đến nâng cao.

Chính sự nghiêm túc trong đào tạo mô hình coaching đã tạo nên sự khác biệt cho các khóa học Health Coach tại VIỆN HÀN LÂM Y HỌC, đồng thời đóng góp vào việc xây dựng đội ngũ huấn luyện viên sức khỏe có năng lực, có đạo đức và có tầm nhìn dài hạn cho sức khỏe cộng đồng.