Học châm cứu có thực hành trên người thật không?

Châm cứu là một trong những kỹ thuật y học cổ truyền có lịch sử hàng ngàn năm, được ứng dụng rộng rãi trong điều trị các bệnh lý mãn tính, đau nhức cơ xương khớp, rối loạn thần kinh, và hỗ trợ phục hồi chức năng. Ngày nay, cùng với sự phát triển của nền y học tích hợp, châm cứu không chỉ giới hạn trong y học cổ truyền mà đã được các tổ chức y khoa lớn trên thế giới như Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Viện Y học Quốc gia Hoa Kỳ (NIH) công nhận là một hình thức trị liệu hiệu quả.

Với vai trò ngày càng lớn trong hệ thống chăm sóc sức khỏe, câu hỏi "Học châm cứu có thực hành trên người thật không?" trở thành mối quan tâm hàng đầu của những người theo đuổi con đường học tập và hành nghề châm cứu, đặc biệt trong bối cảnh chất lượng đào tạo là yếu tố then chốt quyết định sự an toàn và hiệu quả điều trị của kỹ thuật này.

Tại VIỆN HÀN LÂM Y HỌC – đơn vị đào tạo chuyên sâu về y học tích hợp và y học cổ truyền – việc tổ chức chương trình học châm cứu luôn đặt yếu tố thực hành lâm sàng lên hàng đầu, đặc biệt là thực hành trên người thật dưới sự giám sát chặt chẽ. Bài viết này sẽ phân tích toàn diện về tính tất yếu của thực hành trên người thật trong đào tạo châm cứu, các nguyên tắc đạo đức và pháp lý liên quan, đồng thời làm rõ mô hình đào tạo châm cứu chuyên nghiệp tại VIỆN HÀN LÂM Y HỌC.

Châm cứu không chỉ là một thao tác đưa kim vào huyệt. Đó là một quá trình tương tác sinh học phức tạp, yêu cầu sự chính xác tuyệt đối về vị trí huyệt, độ sâu kim, góc châm, lực tay, và phản ứng của bệnh nhân. Việc thực hiện châm cứu đòi hỏi người học phải được huấn luyện bài bản cả về lý thuyết lẫn thực hành lâm sàng.

Châm cứu trên người thật không đơn thuần là một kỹ năng – mà là một trải nghiệm học thuật, giúp học viên nắm bắt được sinh lý học huyệt vị, biến thiên cơ thể học theo từng cá nhân, phản ứng đau, cũng như sự kết hợp giữa xúc giác, thị giác và cảm giác lâm sàng mà không một mô hình giả lập nào có thể mô phỏng đầy đủ.

Học viên cần phải cảm nhận được sự thay đổi độ đàn hồi của mô mềm khi kim xuyên qua từng lớp da – cơ – cân – mạch; cần nhận biết được “cảm giác đắc khí” – một hiện tượng sinh lý xảy ra khi kim đạt đúng điểm huyệt có tác dụng điều trị. Tất cả những điều này chỉ có thể rèn luyện hiệu quả thông qua việc thực hành trực tiếp trên người thật.

Tại VIỆN HÀN LÂM Y HỌC, chương trình đào tạo châm cứu được xây dựng theo hướng y học chứng cứ kết hợp với thực hành lâm sàng chuyên sâu. Chúng tôi tin rằng không có một chuyên gia châm cứu giỏi nào được hình thành từ sách vở. Vì vậy, mô hình đào tạo tại đây chia thành ba giai đoạn thực hành tăng dần mức độ:

Giai đoạn 1: Làm quen với huyệt vị trên mô hình và trên chính cơ thể bản thân

Ở giai đoạn này, học viên sẽ được học cách xác định vị trí các huyệt chính trên các đường kinh lạc thông qua mô hình 3D và bản đồ huyệt. Sau đó, dưới sự giám sát của giảng viên, học viên thực hành thao tác châm kim nông trên chính cơ thể của nhau để làm quen với cảm giác cầm kim, cách đưa kim đúng góc, đúng độ sâu và kỹ thuật xoay – vê – nâng – ấn.

Việc này giúp học viên không chỉ hiểu vị trí huyệt mà còn cảm nhận phản ứng khi bị châm cứu, từ đó hình thành tư duy đồng cảm với bệnh nhân trong tương lai.

Giai đoạn 2: Thực hành trên người tình nguyện có giám sát

Khi đã thành thạo thao tác cơ bản, học viên bắt đầu thực hành trên người thật là các tình nguyện viên, người bệnh nhẹ hoặc đồng môn, với sự có mặt và hỗ trợ trực tiếp của giảng viên chuyên môn. Mỗi thao tác châm kim đều được kiểm soát chặt chẽ, ghi nhận phản ứng sinh lý tại chỗ, xử lý tình huống như đau quá mức, ngất do châm, hoặc sai kim hướng.

Ở giai đoạn này, học viên không chỉ học cách châm mà còn học quy trình chuẩn về vô khuẩn, xử lý tai biến nhẹ (nếu có), giao tiếp lâm sàng và ghi chép bệnh án châm cứu.

Giai đoạn 3: Thực hành lâm sàng tại phòng khám trực thuộc VIỆN HÀN LÂM Y HỌC

Giai đoạn này đánh dấu bước chuyển từ học viên thành thực tập sinh chuyên nghiệp. Học viên sẽ tham gia vào các ca điều trị thực tế tại phòng khám châm cứu – vật lý trị liệu của VIỆN HÀN LÂM Y HỌC, nơi có đông bệnh nhân và đa dạng tình trạng bệnh lý.

Tại đây, học viên được phân công theo nhóm nhỏ, luân phiên các vai trò: chẩn đoán sơ bộ, chọn huyệt điều trị, lên phác đồ châm và thực hiện dưới sự giám sát sát sao của bác sĩ phụ trách. Những ca điều trị như đau vai gáy, đau thắt lưng, thoái hóa khớp gối, liệt dây thần kinh VII ngoại biên… đều là cơ hội quý để học viên thực hành chuyên sâu, rèn luyện độ chính xác và tự tin trong thực hành nghề nghiệp.

Một trong những vấn đề được quan tâm hàng đầu là: Liệu có hợp pháp khi để học viên thực hành châm cứu trên người thật?

Câu trả lời là CÓ, nhưng đi kèm các điều kiện nghiêm ngặt về đạo đức và pháp luật. Tại VIỆN HÀN LÂM Y HỌC, toàn bộ quy trình thực hành trên người thật đều tuân thủ các nguyên tắc sau:

• Sự tự nguyện tuyệt đối của người tham gia thực hành (bao gồm học viên, người tình nguyện hoặc bệnh nhân).
• Có sự đồng thuận bằng văn bản, ghi rõ nguy cơ và lợi ích, cam kết về an toàn và quy trình giám sát.
• Thực hiện dưới sự hướng dẫn của bác sĩ chuyên môn có giấy phép hành nghề, có mặt trực tiếp trong quá trình thực hành.
• Đảm bảo điều kiện vô khuẩn tuyệt đối, có trang thiết bị sơ cứu và xử lý tai biến tại chỗ.
• Bảo hiểm nghề nghiệp và hỗ trợ pháp lý, nếu có tai biến xảy ra trong quá trình thực hành.

Tại Việt Nam, các quy định của Bộ Y tế cho phép các cơ sở đào tạo có đủ điều kiện (cơ sở vật chất, đội ngũ bác sĩ giám sát, phòng thực hành đạt chuẩn) được tổ chức thực hành châm cứu trên người thật theo quy trình đã được thẩm định. VIỆN HÀN LÂM Y HỌC là một trong số ít cơ sở đáp ứng đầy đủ các tiêu chí này.

Hiện nay, trên thị trường xuất hiện không ít các khóa học châm cứu cấp tốc, đào tạo online, hoặc chỉ học qua mô hình giả lập mà không có bất kỳ giờ thực hành trên người thật nào. Những mô hình này thường rút ngắn thời gian đào tạo, chi phí thấp và không yêu cầu đầu tư hạ tầng phòng thực hành.

Tuy nhiên, theo đánh giá chuyên môn, đây là những mô hình không đảm bảo năng lực hành nghề thực tế, tiềm ẩn nguy cơ cao về tai biến khi học viên ra nghề mà chưa từng xử lý một ca bệnh thật sự nào. Châm cứu sai vị trí có thể gây thủng màng phổi, chảy máu nặng, hoặc nhiễm trùng huyệt châm.

Do đó, tại VIỆN HÀN LÂM Y HỌC, chúng tôi không khuyến khích học viên lựa chọn các chương trình không có thực hành trên người thật. Mọi kiến thức y học ứng dụng, đặc biệt là y học can thiệp như châm cứu, cần gắn với lâm sàng để đảm bảo hiệu quả và an toàn.

Quá trình học châm cứu là một hành trình đầy tính kỷ luật, kiên trì và tôn trọng đạo đức nghề nghiệp. Việc thực hành trên người thật không chỉ giúp học viên hoàn thiện kỹ năng kỹ thuật mà còn là bước chuyển đổi tư duy từ học viên thành người hành nghề y học, có trách nhiệm với sức khỏe và sinh mạng của người bệnh.

Tại VIỆN HÀN LÂM Y HỌC, chúng tôi xác định rõ rằng: Không có sự thay thế nào cho trải nghiệm thực hành trên người thật. Và đây cũng chính là yếu tố làm nên chất lượng và uy tín của chương trình đào tạo châm cứu tại Viện trong suốt những năm qua.

Học châm cứu không thể dừng lại ở sách vở, và chắc chắn không thể “tập châm” với mô hình. Nếu bạn thực sự nghiêm túc với nghề, hãy chọn một chương trình đào tạo cho phép bạn thực hành châm cứu trên người thật – trong môi trường được bảo vệ, giám sát và hướng dẫn từng bước một cách khoa học.

Đó chính là con đường duy nhất để trở thành một chuyên gia châm cứu thực thụ – người có thể sử dụng kim châm để cứu người, không phải làm tổn thương người khác.